Otyłość dotyka coraz szerszej grupy osób, w tym dzieci i młodzież, powodując szereg konsekwencji zarówno dla zdrowia, jak i sfery psychicznej oraz społecznej, znacząco obniżając jakość życia. Bardzo często nadmiar kilogramów wiąże się z problemami emocjonalnymi i behawioralnymi młodych ludzi. Obniżony nastrój, zaniżona samoocena czy zaburzenia zachowania to tylko niektóre z psychologicznych skutków otyłości występujących u dzieci i młodzieży.
Wśród przyczyn otyłości podaje się czynniki genetyczne, środowiskowe i psychologiczne, dlatego w walce z nadmiarem kilogramów istotna jest współpraca specjalistów różnych dziedzin. Dzięki temu możliwe jest dobranie takich oddziaływań medycznych i terapeutycznych, które pozwalają na redukcję wagi oraz zmiany w obszarze przekonań i nawyków osób dotkniętych tym problemem.
Psychologiczne czynniki powstawania otyłości
Do psychologicznych czynników powstawania otyłości zalicza się:
- cechy osobowości: tendencję do impulsywnego zachowania oraz skłonność
do nadmiernego przeżywania emocji,
- wrażliwość na bodźce zewnętrzne, tj.: smak, zapach, widok jedzenia i jego dostępność, nasilająca chęć zjedzenia więcej niż potrzebuje organizm,
- zaburzenia mechanizmu kontroli i samoregulacji, przejawiające się nieumiejętnością kontrolowania ilości zjadanego pokarmu, co prowadzi do objadania się i przejadania,
- trudności w nazywaniu własnych stanów emocjonalnych,
- nieadekwatny styl radzenia sobie ze stresem – radzenie sobie z trudnościami poprzez jedzenie, które przynosi ulgę i odwraca uwagę od problemów.
Jak skutecznie wspierać dziecko w procesie zmiany?
Rodzice i opiekunowie mogą skutecznie wspierać młodych ludzi w walce z nadmierną masą ciała. Oto kilkanaście wskazówek, w jaki sposób to robić:
- Omów z dzieckiem plan diety i zalecenia żywieniowe, które otrzymaliście od dietetyka. Upewnij się, że dziecko rozumie ich cel oraz że ma świadomość konieczności ich wprowadzenia. Dzięki temu przyczynisz się do budowania wewnętrznej motywacji dziecka do zmiany.
- Zadbaj o to, by założone cele odnośnie redukcji masy ciała były realistyczne i możliwe do osiągnięcia przez dziecko.
- W początkowym etapie wprowadzania zmian w stylu żywienia dziecka możesz spotkać się jego oporem i niezadowoleniem. To naturalne w okresie adaptacji do koniecznych zmian. Pozwól mu na nie i okaż zrozumienie.
- Przyjmij akceptującą i wspierającą postawę wobec podejmowanych przez dziecko działań. Motywuj i zachęcaj go do dalszych wysiłków, pokazując korzyści wynikające z trwałej redukcji wagi.
- Bądź dla swojego dziecka wyrozumiały. Nie krytykuj go za niepowodzenia i odstępstwa od diety. Każdemu może zdarzyć się gorszy dzień. Rozmawiaj z nim o trudnościach, dostrzegaj jego wysiłek wkładany w realizację zaleceń dietetycznych.
- Zadbaj o to, by jedzenie spełniało wyłącznie funkcję odżywczą. Ważne, by nie miało dla Twojego dziecka funkcji gratyfikacyjnej (np. słodycze jako nagroda za dobrą ocenę) lub kompensacyjnej (np. lody na poprawę nastroju).
- Bądź dla swojego dziecka wzorem. Jeśli wprowadzasz z dietetykiem nowe zalecenia żywieniowe dla niego, Ty również powinieneś ich przestrzegać. Pamiętaj! Dziecko uczy się przez naśladownictwo.
- Zadbaj o jakość i różnorodność proponowanych dziecku produktów. Zapewnij mu pełnowartościowe posiłki, dostosowane do jego wieku i potrzeb rozwojowych.
W miarę możliwości zaangażuj dziecko w ich przygotowanie. Dzięki temu wzmocnisz jego samodzielność i odpowiedzialność za to, co spożywa.
- Zwróć uwagę, na co dziecko przeznacza kieszonkowe, jakie produkty kupuje, co zdarza mu się jeść poza domem. Zamiast dawać dziecku pieniądze zadbaj o to, by zabierało do szkoły drugie śniadanie i zdrowe przekąski.
- Zaproś wszystkich członków rodziny do spożywania przynajmniej jednego posiłku wspólnie każdego dnia. Będzie to dobra okazja do rozmowy, także o tym, jak dziecko radzi sobie z nową sytuacją oraz z przestrzeganiem zaleceń dietetycznych.
- Oprócz kształtowania zdrowych nawyków żywieniowych zadbaj o odpowiednią ilość ruchu Twojego dziecka każdego dnia. Ważne, by wybrało rodzaj aktywności fizycznej, którą lubi. Dzięki temu będzie miało większą motywację do podejmowania jej regularnie. Uprawianie sportu poza aspektem zdrowotnym przynosi dzieciom szereg korzyści w sferze psychicznej. Dzięki niemu budują pozytywny obraz siebie, wzmacniają poczucie sprawstwa, rozwijają samodyscyplinę, wytrwałość i systematyczność, a dzięki grom zespołowym uczą się kooperacji i zdrowego współzawodnictwa.
- Przyjrzyj się stylowi radzenia sobie ze stresem i trudnościami Twojego dziecka. Często nadmierne objadanie się jest odpowiedzią dziecka na problemy, jakich doświadcza. Rozmawiaj z nim i pokaż, jak może radzić sobie ze stresem w bardziej konstruktywny sposób, np. poprzez techniki relaksacyjne, ćwiczenia oddechowe, rozwijanie pasji i zainteresowań. Istotna jest również praca z dzieckiem nad nazywaniem i ekspresją przeżywanych przez niego emocji.
Kiedy udać się do specjalisty?
Istnieją pewne sygnały, które mogą świadczyć o tym, że w walce z otyłością Twoje dziecko napotkało na trudności natury psychologicznej. W sytuacji, gdy zaobserwujesz u niego:
- obniżony nastrój, pesymistyczne nastawienie do siebie, otoczenia i przyszłości,
- wycofanie z relacji społecznych,
- unikanie aktywności, które do niedawna sprawiały dziecku radość,
- występowanie rozległego lęku i martwienia się,
- utratę kontroli nad ilością i jakością spożywanego pożywienia,
- nawracające, niekontrolowane epizody przejadania się,
- prowokowanie wymiotów lub biegunek,
- podejmowanie zbyt intensywnych, wyczerpujących ćwiczeń fizycznych,
może to być informacja, że Twoje dziecko boryka się z zaburzeniami emocjonalnymi lub zaburzeniami odżywiania. Konieczne jest w takiej sytuacji niezwłoczne udanie się do lekarza psychiatry, aby przyjrzał się powyższym objawom i wdrożył odpowiednie leczenie. Istotne jest także objęcie dziecka pomocą psychologiczną oraz rozpoczęcie psychoterapii indywidualnej lub rodzinnej.
Kompleksowe leczenie otyłości przynosi najlepsze rezultaty
Najefektywniejszym sposobem walki z otyłością jest kompleksowe leczenie, uwzględniające kondycję zdrowotną młodego człowieka, jego samopoczucie psychiczne oraz budowane relacje społeczne. Dzięki współdziałaniu specjalistów różnych dziedzin, w tym lekarzy, dietetyków, rehabilitantów, psychologów możliwa jest skuteczna pomoc Twojemu dziecku.
Tekst pochodzi z książki Anny Piekarczyk i Katarzyny Olejniczak pt.: „Kiedy dziecko waży za dużo. Dietoterapia otyłości”.
